Bilindiği gibi “ticaret” ifadesi kavramsal olarak “mal veya hizmetin satın alınması ve satılması“ işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda, Internet üzerinde yapılması E-Ticaret kavramını ortaya çıkarmıştır.
Müşteri beklentilerindeki mal ve hizmet arzındaki artış, iş dünyasındaki rekabeti küresel ölçekte zorlaştırmaktadır. İşadamları buna uyum sağlamak için organizasyonlarını ve çalışma tarzlarını değiştirmekte, firma-müşteri-tedarikçi arasıdaki bariyerleri İnternet ve E-Ticaret ile kaldırmaktadır.
Elektronik ticaretin yasal çerçevesinin çizilmesi için önemli çalışmalar yapan UNCITRAL’in 1996 yılında hazırladığı Model Yasa’ya1 göre, ticari aktiviteler kapsamında her türlü veri mesajının, EDI (Electronic Data Interchange), Internet, e-mail gibi gelişmiş yöntemlerin yanında, telekopi ve fax gibi daha az karmaşık veri iletimi yöntemleri kullanılarak elektronik ortamda değişimine elektronik ticaret denilmektedir.
Avustralya’nın hazırladığı bir çalışmada2 elektronik ticaret, elektronik yöntemler (fax, telex, EDI, Internet ve telefon vb) kullanılarak ticaret veya ticaretle ilgili her türlü bilgiye ilişkin işlemin yapılması gibi geniş bir tanımla ele alınmış, ama bu tanımın genişliğinin yol açabileceği zorlukları ortadan kaldırmak için sözkonusu raporda terim, açık veya kapalı ağlar üzerinden ticaretle ilgili her türlü bilginin bilgisayarlar arasında iletilmesi olarak daraltılmıştır. Yine ABD’de Washington Eyaleti’nce hazırlanan “Strategic Information Technology Plan”’da3 ise, işle ilgili bilginin iki veya daha çok kuruluşun bilgisayarları arasında elektronik olarak değişimi olarak tanımlanmıştır. Bu tanımı takiben, elektronik ticaretin en önemli teknolojik amacının, iş dünyası ve hükümet kurumları ağlarının her birinin diğeri ile, kullanılan bilgisayar platformu ne olursa olsun, haberleşebileceği şekilde güvenli tek bir ortamda birleştirilmesi olduğu belirtilmektedir. IBM’in tanımında “e-business”’in bir alt bölümü olarak ele alınan e-ticaret, Internet teknolojisi kullanılarak ticaret yapılması olarak ele alınmaktadır4.
OECD’nin tanımında ise kurumların ve bireylerin katıldığı ve metin, ses, görsel imaj gibi sayısallaştırılmış verinin işlenerek, açık veya kapalı ağlar üzerinden iletilmesine dayanan ticaretle ilgili işlemlere elektronik ticaret denilmektedir5.Bu çerçevede E-Ticaret aşağıdaki eylemleri kapsayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır;
Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi,
Firmaların elektronik ortamda buluşması,
Ödeme sürecinin yerine getirilmesi,
Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi,
Satış sonrası bakım, destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi.
Toparlamak gerekirse elektronik ticareti, doğrudan fiziksel bağlantı kurmaya ya da fiziksel değiş tokuş işlemine gerek kalmadan, tarafların elektronik olarak iletişim kurdukları her türlü ticari iş etkinliği6 olarak tanımlayabiliriz.
E-Ticaret ile daha esnek yapıya kavuşan, tedarikçileri ile daha yakın çalışan, müşterilerinin beklenti ve ihtiyaçlarına daha hızlı cevap veren firmalar da, global ölçekte değişim yaşamaktadır. E-Ticaret, firmalara en iyi tedarikçiyi seçme ve tüm dünyaya satış yapma imkanı sunmaktadır.
I.2 ELEKTRONİK TİCARETİN GELİŞİMİNİN TARİHSEL BOYUTU
Elektronik ticaretin gelişiminin tarihsel boyutuna baktığımızda iki önemli gelişimin belirleyici olduğunu görmekteyiz7. Bunlardan birincisi, etkileşimli çoklu ortam hizmetlerinin gelişmesi ve bilgisayar, haberleşme ve televizyon yayımcılığı sektörlerinin gittikçe içiçe geçmesi, ikincisi ise piyasaların küreselleşmesi ve liberalizasyonudur. Uluslararası ticaretin ve buna paralel olarak etkin mal ve hizmet taşıma yöntemlerinin gelişmesi, ülkeler arasındaki ekonomik bağımlılığın düzeyini artırmış ve ürünlerle piyasaların küreselleşmesine yol açmıştır. Bilgi toplumuna doğru gidişin temel dinamikleri olan bu gelişmeler, sanayileşmiş ülkelerin bilgi yoğun hizmetlerle yeniden yapılanma sürecini başlatmıştır. Bu sektör, ekonomide tarım ve sanayiden daha hızlı gelişen en güçlü kesim haline gelmiştir. Elektronik ticaret ise, bilgi toplumunun uygulanmasında en önemli alanlardan biridir.
Günümüzde bilginin ve verilerin elektronik olarak değişimi uluslararası ticaretin en önemli bölümlerinden biri haline gelmiştir. Uluslararası ticareti düzenleyen geleneksel kuralların, bu gelişimi karşılayabilecek esneklikte olmadığı ve yeni düzenlemelere gerek duyulduğu kısa sürede kendini ortaya koymuştur. Bu durum, ekonomik yaşamın her yönü için geçerliyken, özellikle haberleşme sektöründe çok acil düzenlemelere gerek duyulmuştur. Günümüzde, 1970’lerin başındaki ulusal düzeyde tek bir kuruluşun sunduğu haberleşme hizmetlerinden, tam liberalizasyonun hedeflendiği, rekabetin teşvik edildiği ve kullanıcı isteklerinin yönlendirdiği rekabetçi bir ortama gelinmiştir. Bilginin haberleşme ağları üzerinden gönderilmesi, alınması ve yönetilmesi, dünyanın her tarafında benzer standartların kullanıldığı, karşılanabilir maliyetlerle, ayrım gözetmeyen, evrensel erişimin sağlandığı bir düzeyin oluşturulmasını gerek kılmaktadır. Kısaca, bilginin taşınmasındaki ana araçlarından olan telekomünikasyonun, ekonomik faaliyetlerin küreselleşmesinde çok temel bir rol oynadığı söylenebilir.
Elektronik ticaret ve Internet’in gelişimi ile ilgili bazı rakamlar ise şu şekildedir:
1996 yılında tüm dünyada Internet’e bağlanan kişi sayısı 40 milyon civarındaydı. 1997 sonunda bu rakam 100 milyona yükselmiştir. 2005 yılı sonunda bu rakamın 717 milyona ulaşacağı tahminleri vardır (Computer Industry Almanac Inc.). Bu tahminde bölgesel dağılım şu şekilde verilmiştir: Kuzey Amerika 230, Batı Avrupa 202, Asya-Pasifik 171, Güney ve Merkezi Amerika 43, Orta Doğu ve Afrika 23.6 milyon.
Aralık 1996’da kayıtlı alan adı sayısı 627.000’di. 1997 sonunda bu rakam 1.5 milyon olmuştur. Internet trafiğinin her yüz günde bir iki katına çıktığı belirtilmektedir.
Cisco Systems, 1996’da Internette yaptığı satışların 100 milyon doların üzerinde olduğunu açıklamıştır. 1997 sonunda ise 3.2 milyar dolarlık yıllık değere ulaşılmıştır.
1996’da Amazon.com Internet’te 16 milyon, 1997’de 148 milyon dolarlık kitap satışı yapmıştır. ABD’nin en büyük kitap dağıtım firmalarından Barnes&Noble Amazon.com ile rekabet için kendi online mağazasını kurmuştur. Ağustos 1999’da yapılan bir araştırmada Amazon.com, buy.com ve barnesananoble.com, webin en önemli elektronik pazarlamacıları olarak ilk üç sırayı paylaşmışlardır.
Ocak 1997’de Dell Computers Internet’te günde 1 milyon dolardan biraz daha az düzeyde bilgisayar satışı yapmakta iken, Aralık 1997’de şirket günlük satışları 6 milyon dolara ulaşmıştır.
A.B.D.’nin ve dünyanın en önemli ISS’lerinden olan America Online (AOL) Temmuz 1999’da mali yıl gelirini 4.8 milyar dolar olarak açıklamıştır. Net kar ise 396 milyon dolardır. Geçen yıl bu miktar 59 milyon olarak açıklanmıştı. 17.6 milyon abonesi olan AOL’nin bağlı şirketi CompuServe’in ise 2 milyon abonesi vardır.
Auto-by-Tel adlı Internet’te sitesi olan bir firma 1996 boyunca 345.000 satış yaparak 1.8 milyar dolarlık rakama ulaşmıştır. Kasım 1997 sonu itibariyle aylık 500 milyon dolarlık satış yapıldığı (yıllık 6 milyar dolar), her ay ise ortalama 100.000 adet sipariş kabul edildiği sözkonusu şirket tarafından açıklanan rakamlardır. (U.S. Department of Commerce, The Emerging Digital Economy)
Internet üzerinden firmaların doğrudan tüketicilere yaptığı on-line satışların değeri 1998 yılında 14.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (Boston Consulting Group). 1999 sonunda bu rakamın 36 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Webdeki satıcıların tüketicileri alışveriş yapmaya teşvik etmek için yapması gereken yatırım, online işlem başına 22-24 dolar olarak tahmin edilmektedir.
Forrester’a göre 1997 yılında Internet üzerinden firmalar arasında yapılan mal ve hizmet ticaretinin rakamı 8 milyar dolara ulaşmış olup, bu rakamın 2002’de 327 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. (Forrester Research Inc.)
Price Waterhouse, on-line mal ve hizmet alışverişinin 2002’de 434 milyar dolara ulaşacağını, bunun 94 milyarlık kısmının, tüketicilerin yaptığı mal ve hizmet alışverişinden kaynaklanacağını belirtmektedir. Bu rakamın 1998 yılında 5 milyar dolar olacağı yine aynı araştırma kuruluşu tarafından açıklanmıştır.
EMarketer’ın “1998 eCommerce Report” adlı çalışması, tüketicilerin on-line alışveriş tutarlarının 2002 yılında 26 milyar dolar olacağını açıklamıştır. Firmaların kendi aralarında gerçekleşecek ticaretin rakamı ise 268 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir.
Dataquest’in tahminlerine göre ise 2003 yılında firmalar arası elektronik ticaretin hacmi 800 milyar dolar civarında gerçekleşecektir (Financial Times Ltd.-FT Guide to Digital Business, Autumn 1999).
IDC’nin 1998 Avrupa Bilgi Teknolojisi Forumu’nda açıkladığı rakamlara göre, Avrupa’da Internet teknolojisine yapılan harcamalar bu yıl beklenen 32 milyon dolarlık düzeyden, 2000 yılında 425 milyon dolara çıkacaktır. Elektronik ticaretten elde edilen gelir ise bu yıl beklenen 32 milyar dolarlık düzeyden 2002 yılında, 425 milyar dolara çıkacaktır. Bu rakamın % 79’unun firmalar arası işlemlerden olacağı tahmin edilmektedir.
IDC’nin Avrupa’da 8 ülkenin önde gelen 300 firmanın yöneticileri ile yaptığı görüşmelerde % 82’si elektronik ticaretin iş stratejilerini etkileyeceğine, %19’u rekabet üstünlüğü sağlayacağına inandıklarını, % 39’u ise web üzerinden satış yapmaya yönelik planları olduğunu belirtmiştir. (Kaynak: Nua Internet Surveys:
http://www.nua.ie/surveys)
Anasayfa 
